اگر گربه دارید، حتماً بارها با صحنه‌های پر از مو روی لباس یا مبل روبه‌رو شده‌اید. ریزش مو در گربه‌ها تا حدی طبیعی است اما گاهی می‌تواند نشانه یک مشکل باشد. این پدیده فقط برای خود گربه اهمیت ندارد، بلکه برای سلامت انسان هم می‌تواند دردسرساز شود. در این مقاله علت ریزش موی گربه و عوامل موصر بر آن، مضرات آن برای انسان، روش‌های کنترل و حتی نژادهایی که کمترین ریزش مو را دارند بررسی می‌کنیم.
چرخه طبیعی ریزش مو در گربه‌ها
موهای گربه همانند انسان مراحل رشد، استراحت و ریزش دارند. در فصل‌های بهار و پاییز ریزش بیشتر می‌شود چون بدن گربه با تغییر دما و نور محیط سازگار می‌شود. بنابراین بخشی از ریزش طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. مشکل وقتی شروع می‌شود که ریزش بیش از حد، همراه با کچلی، زخم یا خارش باشد.
عوامل مؤثر بر ریزش موی گربه‌ها
۱. ژنتیک و نژاد، مهمترین علت ریزش موی گربه
نژادهای دو‌لایه و پُرزیر مثل پرشین، مِین‌کون و سیبری به‌طور طبیعی بیشتر می‌ریزند چون هم لایۀ زیرین نرم دارند و هم لایۀ رویی محافظ. نژادهای تک‌لایه یا بی‌مو (مثل اسفنکس) از نظر «ریزشِ مو» کم‌دردسرترند، هرچند مراقبت پوستی بیشتری می‌خواهند.
۲. تغذیه نامناسب
پروتئین ناکافی، کمبود اسیدهای چرب ضروری امگا-۳ و امگا-۶، و کمبود عناصر کلیدی مثل زینک و بیوتین کیفیت مو را پایین می‌آورد و ریزش را تشدید می‌کند. تغذیۀ متعادل با منبع پروتئینی باکیفیت حیوانی و مکمل امگا-۳ دریایی می‌تواند ظرف ۶–۸ هفته براقیت و چسبندگی مو را بهتر کند.
۳. آلرژی و حساسیت‌ها
آلرژی غذایی، حساسیت استنشاقی (گردوغبار، گرده)، و حساسیت به بزاق کَک باعث خارش، لیس‌زدن و کنده‌شدن مو می‌شود. معمولاً کنار ریزش، پوسته‌ریزی، قرمزی یا زخم هم می‌بینید. در «درماتیت آلرژیک به کَک»، تنها یک گزش می‌تواند التهاب شدیدی ایجاد کند.
۴. انگل‌ها و عفونت‌های پوستی
کَک، شپش، مایت‌ها (مثل Cheyletiella و Notoedres) و قارچ‌های درماتوفیت («ریشه‌کَن/قارچ پوستی» مشهور به ringworm) همگی می‌توانند کانون‌های کچلی دایره‌ای، پوسته و التهاب بسازند. قارچ پوستی زئونوز است و به انسان هم منتقل می‌شود، پس درمان به‌موقع حیاتی است.
۵. مشکلات غددی و بیماری‌ها
پرکاری تیروئید در گربه‌های میانسال و مسن، بیماری کلیوی مزمن، دیابت و اختلالات هورمونی بعد از زایمان می‌توانند کیفیت پوست و مو را بد کنند. در این حالت معمولاً علائم عمومی مثل کاهش وزن، پرنوشی/پرحجتی یا بی‌حالی را هم می‌بینید.
۶. استرس و عوامل رفتاری
گربه‌ای که درد مفصل یا درد شکمی دارد، یک ناحیه را بیش‌ازحد لیس می‌زند و موها همان‌جا کم می‌شود. در استرس‌های مزمن هم لیسیدن جبرانی (overgrooming) رخ می‌دهد. نشانه‌اش نواحی بی‌زخم و صافِ «براق» است که مو در آن «جویده» شده است.
۷. شرایط محیطی و بهداشت
هوای خشک، حمام زیاد یا برس نامناسب، باعث آسیب به پوست و ریزش بیشتر مو می‌شود. گربه‌های مسن به‌علت درد مفاصل و کاهش انعطاف، خوب خودشان را تمیز نمی‌کنند. نتیجه می‌تواند گره‌های مو، کثیفی پوست و ریزش تکه‌ای باشد. کمک شما با برس مناسب، واقعاً تعیین‌کننده است.
مضرات ریزش موی گربه برای انسان
- آلرژی و آسم: پروتئین آلرژن Fel d 1 روی مو می‌نشیند و در هوا پخش می‌شود، محرکی برای عطسه، سرفه و حتی حمله آسم.
- انتقال قارچ پوستی: موهای آلوده به قارچ می‌توانند بیماری‌های پوستی به انسان منتقل کنند.
- گزش کَک: در خانه‌های آلوده، کَک‌ها انسان را هم می‌گزند و باعث خارش می‌شوند.
- کثیفی محیط: موهای پخش‌شده در پارچه‌ها و سیستم تهویه، بهداشت خانه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
روش‌های کنترل ریزش مو
- مراجعه دامپزشکی: هر ریزش غیرعادی باید بررسی شود. آزمایش قارچ، انگل و خون می‌تواند علت را مشخص کند
- تغذیه مناسب: رژیم سرشار از پروتئین حیوانی و مکمل امگا ۳ کیفیت مو را بهبود می‌دهد
- برس‌کشی منظم: استفاده از برس لاستیکی برای کوتاه‌موها و برس سوزنی نرم برای بلندموها ضروری است
- کنترل انگل‌ها: درمان ماهانه ضدکَک و انگل پوستی طبق دستور دامپزشک
- حمام استاندارد: هر ۴–۸ هفته با شامپو مخصوص گربه، نه بیشتر
- مدیریت محیط: فیلتر HEPA، شست‌وشوی منظم پارچه‌ها و اختصاص اتاقی بدون گربه برای افراد حساس
- کاهش استرس: بازی روزانه، اسباب‌بازی و محیط آرام برای کاهش لیسیدن عصبی
چه گربه‌هایی بیشترین ریزش مو را دارند؟
نژادهای پرمو و دو لایه مثل پرشین، مِین‌کون، نروژی جنگلی و رَگدال بیشترین ریزش را دارند. این نژادها پوشش ضخیمی دارند و ریزش آن‌ها در فصل‌های گرم شدیدتر می‌شود.
مقایسه نژادهایی با کمترین ریزش مو
| نژاد | نوع مو | شدت ریزش | نیاز به گِرومینگ | نکته مهم |
|---|---|---|---|---|
| اسفنکس (Sphynx) | بی‌مو یا کرک نازک | بسیار کم | حمام هر ۱–۲ هفته | مو ندارد ولی آلرژن روی پوست تجمع می‌کند |
| دوون‌رِکس (Devon Rex) | موج‌دار کوتاه | کم | برس نرم ۲–۳ بار در هفته | مو شکننده است؛ مراقب باشید نشکند |
| کورنیش‌رِکس (Cornish Rex) | تک‌لایه موج‌دار | کم | برس سبک | نسبت به سرما حساس است |
| شرقی کوتاه‌مو (Oriental Shorthair) | کوتاه و چسبیده | کم تا متوسط | برس ۱–۲ بار در هفته | پوشش تک‌لایه، ریزش قابل کنترل |
| بنگال (Bengal) | کوتاه ابریشمی | کم | برس سبک | موی لُخت و براق، ریزش اندک |
سوالات متداول کاربران
۱. آیا کوتاه‌کردن مو ریزش را کم می‌کند؟
کوتاه کردن «تعداد» موها را کم نمی‌کند، اما طول مو را کوتاه کرده و مدیریت نظافت را ساده‌تر می‌کند. اگر دلیل ریزش، پزشکی باشد، اصلاح راه‌حل نیست.
۲. آیا ویتامین انسانی بدهم؟
خیر. مکمل انسانی می‌تواند به گربه آسیب بزند. فقط مکمل دامپزشکی و با تجویز.
۳. بهترین ابزار برس برای خانه چیست؟
برای کوتاه‌موها برس لاستیکی یا دستکشی، برای بلندموها ترکیب برس سوزنی نرم + شانهٔ دندانه درشت.
۴. چند وقت نتیجهٔ تغذیه بهتر را می‌بینم؟
معمولاً ۶–۸ هفته تا چرخهٔ مو خودش را نشان دهد.
۵. چه زمانی «ریزش موی گربه» زنگ خطر است؟
- کچلی‌های تکه‌ای مدور یا بیضی، پوسته و قرمزی یا ترشح
- خاراندن و لیسیدنِ بی‌وقفه، بویژه روی کمر و اطراف دم (علامت حساسیت به کَک)
- پوستی که بیش‌ازحد چرب یا بیش‌ازحد خشک باشد
- علائم عمومی: کاهش وزن، بی‌حالی، تغییر در نوشیدن و ادرارکردن، یا تغییر خلق
جمع‌بندی علت ریزش موی گربه
ریزش مو در گربه‌ها همیشه طبیعی نیست و می‌تواند علامت مشکلات تغذیه‌ای، پوستی یا هورمونی باشد. این پدیده علاوه بر سلامت حیوان، روی انسان نیز اثر می‌گذارد و می‌تواند باعث آلرژی یا بیماری پوستی شود. بهترین راه مدیریت، ترکیبی از مراقبت پزشکی، تغذیه درست، برس‌کشی منظم و مدیریت محیط است. اگر قصد انتخاب نژاد دارید، نژادهایی مثل اسفنکس یا رکس گزینه‌های کم‌ریزش‌تری هستند.
